Dit artikel is gepubliceerd in de Leeuwarder Courant van maandag 12 maart.

Boekbinden moet je doen als je je goed voelt weet Wytze Fopma (32) uit Wier. ,,Het is een gepriegel op de vierkante millimeter.”

Perkament, leer of linnen? Welke kleur moet het schutblad hebben? Welke lettertype krijgt de boekband? Moet er een leeslint in? De meeste mensen weten niet dat er zoveel komt kijken bij het maken van een boek. ,,Sommige klanten moeten eerst terug naar huis om te bespreken hoe het boek eruit moet komen te zien.”

Fopma is al ruim dertien jaar actief in de drukkerswereld. Hij werkte in drukkerijen in Heerenveen, Sint Annaparochie en nu bij Multicopy in Leeuwarden. Toen zijn opa overleed, schreef een man die in de Tweede Wereldoorlog bij zijn grootvader was ondergedoken, zijn memoires. Fopma zocht voor hem een boekbinder. Hij raakte onder de indruk van het ambacht en startte boekbindbedrijf FopmaWier.

Allerlei soorten opdrachten krijgt hij binnen. Scripties, dagboeken, jaarverslagen, gedichtenbundels. Zo was er een man die tijdens de ziekte van zijn vrouw gedichten, verhalen en foto’s had gemaakt. ,,Voor hem kon ik alles precies naar wens maken. Dat is het mooiste gevoel dat er bestaat.”

Hij maakt boeken van €80 tot €300. Een compleet handgebonden boek met luxe band kost tien tot vijftien uur werk. De materialen daarvoor zijn kostbaar. ,,Alleen een vel leer voor de kaft kost al rond €100.”

Werkweken van zestig uur zijn geen uitzondering. ,,Je moet goed gehumeurd zijn, want het is een gepriegel op de vierkante millimeter. Het vergt precisie en opperste concentratie.”

Bij het maken van een handgebonden boek loopt Fopma een route door zijn ‘hok’ langs alle –soms wel een eeuw oude- machines. Van de garennaaimachine naar de cahier-steek-machine en van de sneeverfpers naar de verguldpers.

Boekbinden is een verzamelnaam voor allerlei facetten van het ambacht, zoals het drukken van binnenwerk, het vastvlechten van alle katernen met vlasdraad, het drukken van de kaft en tot slot het samenvoegen van het binnenwerk en de boekband.

Grote kennis van alle soorten papier en lijm is een vereiste. Een verkeerde combinatie van die twee is funest. ,,Als perkament vochtig wordt, wil het weer geit zijn. Het rekt en rekt en trekt en wil alle kanten op. Het kost grote moeite om het binnenwerk daar goed in te krijgen.”

Zijn mooiste machine –de cahiersteek-machine uit 1920- heeft hij net een week in bezit. Hiermee werden vroeger schoolschriften gemaakt. In Nederland zijn daar nog hooguit tien van in bedrijf. Met één voetdruk op het pedaal haalt de machine een draad door de rug van een gevouwen katern, draait een 8-vorm en legt er een knoop in. Een handeling die met de hand al snel twee minuten zou kosten. ,,Geweldig, toch?” Hij glundert.

Boekbinden is een uitstervend ambacht. Niet meer dan vijftig mensen in Nederland beoefenen het nog, weet Fopma. En dan is er ook nog een vergrijzing gaande. ,,Ik durf te zeggen dat ik de jongste van Nederland ben.”

Zijn pronkstuk? ,,Elk laatste boek is het mooist. Dat komt omdat je van elk boek leert. Maar om het beroep in al zijn facetten perfect onder de knie te krijgen, heb je twee mensenlevens nodig.”